Siódma pieczęć

Pierwsze z arcydzieł Bergmana, w których sztuka filmowa staje się narzędziem w rękach artysty-filozofa zmagającego się z najbardziej fundamentalnymi pytaniami dotyczącymi wiary i metafizyki. „Siódma pieczęć”, rozpoczynająca się wersetem z Apokalipsy św. Jana „…i gdy Baranek otworzył siódmą pieczęć, zapanowała w niebie cisza trwająca pół godziny…”, czerpie z osobistych doświadczeń twórcy, którego dzieciństwo i dorastanie zostało naznaczone silną osobowością ojca-pastora i rygorystycznym luterańskim wychowaniem. Bergman niejednokrotnie powtarzał, że „dramat, który nie traktuje o stosunku człowieka do Boga, jest bezwartościowy”. Wspomnienia z dzieciństwa, kościelne malowidła i krucyfiksy, które zawładnęły wyobraźnią małego chłopca, reżyser przerobił na jedno z najważniejszych dzieł w historii sztuki filmowej.

Zamysłem strukturalnym, na którym opiera się fabuła „Siódmej pieczęci” jest scena pojedynku szachowego, odbywającego się w średniowiecznej scenerii pomiędzy rycerzem wracającym z wypraw krzyżowych i Śmiercią. Stawką jest życie, ale też ostateczne zbawienie lub potępienie po śmierci. Czarno-białe pięknie skomponowane kadry, inscenizacyjny rozmach, muzyka Gunnara Nordgrena, postaci stworzone na wzór średniowiecznego moralitetu z genialną rolą Maxa von Sydowa wcielającego się w postać rycerza dają przestrzeń zarówno do namysłu nad egzystencjalno-religijnym wymiarem dzieła Bergmana, jak i kontemplacji piękna filmowego obrazu. Twórca „Siódmej pieczęci” czerpie z bogatego dorobku kultury europejskiej. W poszczególnych kadrach można odnaleźć zarówno inspiracje średniowiecznymi obrazami, literaturą egzystencjalną z „Dżumą” Alberta Camusa na czele, jak i arcydziełami kina niemego, przede wszystkim ukochanymi filmami Bergmana: „Furmanem śmierci” (1921) Victora Sjöströma oraz „Zmęczoną śmiercią” (1921) Fritza Langa. Jak przekonuje znawca i miłośnik kina Bergmana prof. Tadeusz Szczepański, mistrzostwo reżysera w tym filmie nie polega tylko na erudycji i doskonałym opanowaniu języka filmowego, ale także na „idealnej harmonii pierwiastków sacrum i profanum, tragizmu i komizmu, patosu i arlekinady, epiki i liryki, realizmu i fantastyki”.

„Siódma pieczęć” zaraz po uroczystej premierze, która odbyła się podczas jubileuszu pięćdziesięciolecia Svensk Filmindustri, „rozeszła się po świecie jak pożar lasu”, ugruntowując międzynarodową karierę i uznanie reżysera. W 1957 r. na festiwalu w Cannes została uhonorowana Nagrodą Specjalną Jury (ex aequo z „Kanałem” Andrzeja Wajdy”).

Projekcję filmu poprzedzi wprowadzenie Agaty Tecl-Szubert (Filmoteka Śląska)

Film zostanie pokazany z taśmy 35 mm

Przed filmem „Siódma pieczęć”, jako element wprowadzenia, pokażemy kilkuminutowy zapis performansu Michała Dobruckiego „Spowiedź”, zainspirowany filmem Ingmara Bergmana.

„Spowiedź” to rejestracja performansu wypełniona jedynie ścieżką dialogu i rozbrzmiewającymi w tle dźwiękami mszy świętej. Jest dokumentacją realnej spowiedzi odbytej przez autora, rozmowy poufnej, zarejestrowanej i przywoływanej publicznie. W trakcie dialogu w konfesjonale opisuje on swoje życie i rozterki za pomocą słów zaczerpniętych z filmu „Siódma pieczęć” Ingmara Bergmana, poddając pod dyskusję najpoważniejsze zagadnienia egzystencjalne. Rola odgrywana w inscenizowanej sytuacji przemienia się w prawdziwy dialog dzięki postawie kapłana, który próbuje odpowiedzieć na pojawiające się wątpliwości.

Rok powstania: 2015 r, czas trwania: 9’52

W tym roku mija 100. rocznica urodzin Ingmara Bergmana. Przez cały rok, co miesiąc Filmoteka Śląska będzie zapraszać do udziału w kolejnych wydarzeniach związanych z życiem i twórczością reżysera. W programie znajdą się m.in.: retrospektywa filmów Bergmana, które wyznaczały kierunki sztuki filmowej, pokazy filmów dokumentalnych, wystawy, spotkania z badaczami i miłośnikami twórczości reżysera, dyskusje.