Praca wre nad rzeką Douro + Famalicão + Aniki Bobo

Praca wre nad rzeką Douro (1931)
To film dokumentalny (choć częściowo inscenizowany), który nadal żyje. Żyje od czasów wersji wstępnej (1929) i pierwszej niemej (1931), nadal rozbrzmiewa melodiami, które post factum mu dodano (w 1934 i 1994), i inspiruje artystów, co udowadniają kolejne wersje muzyczne albo improwizowane na żywo, albo skrupulatnie przygotowane. To symfonia miejska, która z dumą może zajmować miejsce obok innych klasyków tego gatunku. Obok "Manhatty" Stranda/Sheelera (1921), poprzez "Most" Ivensa (1928), na "Berlinie, symfonii wielkiego miasta" Ruttmanna (1927) kończąc. Ten ostatni film być może jest najbliższą i bezpośrednią inspiracją Oliviery. Należy jednak podkreślić, że "Douro" nic nie powiela, ale nawiązuje twórczy dialog z "Berlinem", co czyni z tego filmu obraz oryginalny i samowystarczalny. W portugalskiej rzeczywistości tamtych lat jest to film niespotykany. (20 min)

Famalicão (1940)
Dokument "Famalicão", być może mniej znany i doceniany, ale niesłusznie. To wspaniały przykład tego, jak mówić o pewnym miejscu z niezrównanym poczuciem humoru, gdzie ironia nigdy nie prowadzi do robienia sobie drwin z mieszkańców północy Portugalii, którą reżyser tak kochał i zawsze z uwagą wsłuchiwał się w jej problemy. To także znakomity przykład tego, jak z tematu pozornie nieciekawego - opowieść o mieście i okolicach - uczynić wciągającą opowieść. Błysk tej perełki kryje się w szczegółach, między kadrami. Jeden z tych szczegółów to specyficzna mowa ludzi z północy. Inny, bardzo sławny w tamtych czasach aktor znany z występów w comédias à portuguesa, Vasco Santana, który historię miasteczka Famalicão opowiada radosnym, niezapomnianym głosem. (24 min)

Aniki Bobo (1942)
"Aniki-Bóbó" jest odczytaniem prozy João Rodriguesa de Freitasa i zaznacza to, co później u Oliveiry stanie się bardzo charakterystyczne - pracę na tekstach literackich. W tym przypadku pomysłem było zaadaptowanie opowiadania na potrzeby kina. Dopiero później Oliveira postanowi adaptować kino do literatury, tworząc filmy sztuczne, dziwne, ale bardzo oryginalne. Aniki-Bóbó to film filmowy, jeszcze nie film literacki, ale i tak idzie pod prąd nurtom kina portugalskiego, które wówczas tworzono. To wstęp do kina zainspirowanego włoskim neorealizmem. Dużo wcześniej, zanim nowe kino portugalskie zaczęło przerabiać ten temat. (71 min)

......................................................................

MANOEL DE OLIVEIRA | RETROSPEKTYWA FILMÓW
PRZEGLAD KINA PORTUGALSKIEGO TYLKO W KINACH STUDYJNYCH

Manoel Cândido Pinto de Oliveira jest bez wątpienia najpopularniejszym na świecie reżyserem portugalskim. Urodził się w 1908 r. a zmarł w 2015 r. mając 106 lat. Miał na swoim koncie 88 lat dorobku reżyserskiego i był, w chwili śmierci, najstarszym czynnie pracującym reżyserem.
Jego pierwszy film, Douro, Faina Fluvial – „Praca wre nad rzeką Douro” (1931), reportaż ukazujący pracę na nabrzeżu rzeki Douro w Porto, to wybitny przykład awangardowego kina europejskiego wczesnych lat trzydziestych. Pierwszym filmem fabularnym w dorobku Oliveiry był „Aniki- Bóbó” (1942), ludzki obraz przemocy (nakręcony w czasie II Wojny Światowej), w którym grały praktycznie same dzieci. Oliveirę pozbawiono przez długie lata możliwości filmowania i do pracy reżysera powrócił dopiero w drugiej połowie lat pięćdziesiątych, dzięki serii kolorowych filmów dokumentalnych tworzonych na zamówienie.
W swoich filmach porusza tematy takie jak dwuznaczność natury kobiecej, moralność katolicka, historia Portugalii, oraz związek pomiędzy kinem a literaturą i naturą samego obrazu filmowego, zarówno zwodniczą jak i wyzwoleńczą. W skład jego wyróżniającego się dorobku filmowego wchodzą 32 filmy pełnometrażowe oraz 26 filmów krótkometrażowych i dokumentalnych. Jego ostatnim filmem, prawdziwą perłą dorobku, był O Vellho do Restelo – „Starzec z Restelo” (2014).
Filmy Oliveiry były wielokrotnie nagradzane zarówno w Portugalii jak i na najbardziej prestiżowych międzynarodowych festiwalach filmowych, a najważniejszymi nagrodami w jego karierze były dwa honorowe Złote Lwy w Wenecji w 1985 r. i 2004 r. oraz Złota Palma w Cannes w 2008 r.

Organizatorem przeglądu jest Sieć Kin Studyjnych i Lokalnych, który wybrał sześć filmów, z liczby, która sięga prawie 60 obrazów. To niewiele, ale i tak pozwala zrozumieć bogactwo motywów i styli. Ani jeden temat, ani jeden gatunek się tutaj nie powtarza. Choć tak naprawdę każdy film Oliveiry to osobna przygoda. Ten pokaz to zaledwie prolog, mały wgląd w to, czym kino Oliveiry jest. Mógł zostać sportowcem, mógł zginąć za kółkiem podczas wyścigów samochodowych, ale wolał stać się nieśmiertelny za kamerą filmową. Tak wzniesiony został inspirujący pomnik.

Filmoteka Śląska wzbogaca przegląd w katowickim kinie Kosmos o siódmy film ze swoich zbiorów - "Ruchome słowa".
......................................................................

Retrospektywa filmów Manoela Oliveiry | program

19.04 śr 18:00 Praca wre nad rzeką Douro 20’ + Famalicao 24’ + Aniki Bobo 71’ (razem 115’)

22.04 sob 18:00 Non albo czcza chwała dowodzenia 110’

24.04 pon 18:00 Boska komedia 140’

26.04 śr 18:00 Puszka 93’

28.04 pt 18:00 Ruchome słowa 96’

Fotosy