ANIMA W KOSMOSIE: Śnione światy Piotra Dumały

Anima w Kosmosie. Historia polskiej animacji
Spotkanie 7: Śnione światy Piotra Dumały (uwaga: zmiana terminu spotkania, odbędzie się ono 8 maja)

Gościem spotkania będzie Piotr Dumała.

Polska animacja to uznana marka na całym świecie, czego najbardziej spektakularnym dowodem oscarowe statuetki dla „Tanga” Zbigniewa Rybczyńskiego oraz polsko-brytyjskiego „Piotrusia i wilka” Suzie Templeton czy nominacje do tej zaszczytnej nagrody dla „Katedry” Tomasza Bagińskiego oraz polsko-brytyjskiego „Twojego Vincenta” Doroty Kobieli i Hugh Welchmana. „Anima w Kosmosie” to dziewięć atrakcyjnych wieczorów, podczas których najlepszym polskim filmom animowanym towarzyszyć będą spotkania z ich autorami. Gospodarzem cyklu jest Jerzy Armata, autor wielu książek poświęconych animacji.

Każdy z seansów to trwające około 3 godzin spotkanie, gdzie najwybitniejszy znawca polskiej animacji, Jerzy Armata, konsekwentnie będzie przeprowadzał lekcje historii polskiej animacji, bazując na swojej wiedzy i ponad 40 letnim doświadczeniu w branży. Każdemu ze spotkań towarzyszyć będzie prezentacja kilkunastu krótkometrażowych animacji, a gośćmi będą artyści - legendarni twórcy animacji, m.in. Piotr Dumała i Mariusz Wilczyński, który jest autorem oprawy graficznej cyklu.

Podczas siódmego spotkania zaprezentujemy:
Czarny kapturek 1983, '5
Łagodna 1985, '11
Nerwowe życie kosmosu 1986, '4
Ściany 1987, '8
Wolność nogi 1988, '10
Franz Kafka 1991, '16
Zbrodnia i kara 2000, '30
Doktor Charakter przedstawia 2010, '8
Hipopotamy 2014, '13

Piotr Dumała - Scenarzysta, autor opracowania plastycznego, animator i reżyser filmów animowanych oraz fabularnych, pedagog, rysownik, autor plakatów, literat, aktor. Urodził się 9 lipca 1956 roku w Warszawie. Absolwent Wydziału Konserwacji Dzieł Sztuki (dyplom w Pracowni Konserwacji Rzeźby Kamiennej u profesora Adama Romana) Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (1982), gdzie uczył się także w Pracowni Grafiki Filmowej profesora Daniela Szczechury, którego był następnie asystentem.

Zrealizowana jeszcze podczas studiów w warszawskiej ASP – pod opieką Szczechury – Lykantropia (1981), mroczna opowieść o wilkach i ludziach, uchodzi za jeden z najciekawszych debiutów w historii rodzimej animacji. Do postaci wilka Dumała wrócił dwa lata później w – rysowanym niedbałą kreską – Czarnym Kapturku (1983), przewrotnej, utrzymanej w poetyce czarnego humoru trawestacji znanej bajki dla dzieci, tym razem w wersji dla dorosłych. Ten typ kina – zabawne opowiastki doprawione szczyptą surrealizmu i purnonsensu – kontynuował w Nerwowym życiu kosmosu(1996), w dwóch seriach krótkich, zabawnych historyjek – Nerwowe życie (1 – 1992, 2 – 1994), a także w cyklu Dr Charakter przedstawia (I – 2010, II – 2012), udanym pastiszu telewizyjnych programów typu „spotkania z ciekawym człowiekiem”.

W 1984 roku zrealizował Latające włosy – poetycką impresję o spacerze dwojga zakochanych. Tu po raz pierwszy zastosował wymyśloną przez siebie technikę płytek gipsowych, która przyniosła mu później – w Łagodnej (1984), Ścianach (1987), Wolności nogi (1988), Franzu Kafce(1991), Zbrodni i karze (2000) – powszechne uznanie, poparte lawiną festiwalowych nagród (m.in. w Espinho, Huesca, Mannheim, Oberhausen, Ottawie, Zagrzebiu i Krakowie). Technikę płytek gipsowych odkrył przypadkowo, jak wyznał w odcinku telewizyjnego cyklu dokumentalnego Anima, poświęconym jego twórczości. Kiedyś w swej pracowni odnalazł starą deseczkę, jeszcze z czasów szkolnych, która pozostała mu z lekcji technologii malarstwa. To była sklejka, na której w liceum plastycznym uczył się nakładać grunt kredowo-gipsowy. Postanowił na niej namalować coś w stylu dawnych mistrzów holenderskich. A że malowali oni raczej w mrocznych tonacjach, pokrył najpierw deseczkę ciemnym gruntem, po czym rylcem zaczął zeskrobywać zarys przyszłego obrazu. To jedyny sposób, aby coś było widać, wszak tło było ciemne. I w tym momencie olśnienie: jeśli z ciemnego tła da się „odkrywać” rysunek, to również można go animować!

Realizowane techniką płytek gipsowych filmy Dumały obficie czerpią z literackiej klasyki, rozpościerają się między światem Fiodora Dostojewskiego a pejzażem wewnętrznym Franza Kafki. Ekranizacja Łagodnej, w której funkcje narracyjne prowadzą wyrafinowane plastycznie, niezwykle skondensowane i zintensyfikowane kadry, dopełnione wspaniałą muzyką Zygmunta Koniecznego, ma w sobie o wiele więcej z prozy Dostojewskiego niż niejedna pełnometrażowa adaptacja fabularna. W tym krótkim filmie udało się Dumale uchwycić klimat twórczości rosyjskiego pisarza. Znalazły się w nim także ślady... kafkowskie. Podobnie jak w jego animacjach następnych: Ścianach, porażającej ekspresją, przepojonej atmosferą osaczenia opowieści o człowieku i jego losie, oraz Wolności nogi, surrealistycznej grotesce o prawie poszczególnych części ludzkiego organizmu do... swobodnego gestu. I wreszcie Franz Kafka – znakomity animowany dokument o życiu i twórczości tego genialnego pisarza, oraz adaptacja Zbrodni i kary, zrealizowana bez słów, urzekająca atmosferą i płynnością opowiadania.

W 2009 roku Dumała udanie zadebiutował w fabule. Las, przejmująca opowieść o schorowanym ojcu i opiekującym się nim synu, imponuje powolną, kontemplacyjną narracją, dbałością kompozycyjną kadru, prowadzeniem opowieści głównie poprzez obraz. Słowa padają oszczędnie, dopełniając głównie zawarte w obrazie treści. W tym samym roku zaskoczył wszystkich wygenerowanym komputerowo, fascynującym kolażem malarsko-muzycznym Walka, miłość i praca (2009), prezentowanym podczas Nowych Horyzontów na olbrzymiej ścianie jednej z wrocławskich kamienic.

Dumała jest zwolennikiem artystycznego płodozmianu, po fabularnym Lesie zrealizował kilka – całkowicie odmiennych stylistycznie – animacji: przepiękną Kołysankę (2012), surrealistyczny klip do słynnego utworu Krzysztofa Komedy Rosemary's Baby czy dwie edycje Dr. Charaktera… (I – 2010, II – 2012), a po intrygujących animowanych Hipopotamach (2014) – oniryczną pełnometrażową fabułę Ederly (2015).

Artysta uprawia także – zachowując charakterystyczny styl swego filmowego pisma – animację użytkową, realizując czołówki programów telewizyjnych (m.in. Chimera, Magazyn Literacki, Magazyn Teatralny, Miliard w rozumie, Anima), czołówki festiwalowe (m.in. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni), reklamy (m.in. logo dla Canal+ na stulecie kina), klipy (m.in. dla zespołu Maanam). Jako scenograf pracował m.in. przy realizacji filmów Jerzego Łukaszewicza Przyjaciel wesołego diabła (1986) i Bliskie spotkania z wesołym diabłem (1988). W teatrze współpracował z Romanem Polańskim i Grzegorzem Jarzyną. Zajmuje się również rysunkiem prasowym, projektowaniem okładek książek oraz plakatem teatralnym i filmowym. Jako aktor zagrał w Pańci (1995) Iwony Siekierzyńskiej i Wyspie R.O. (2002) Jana Lenicy. W latach 1992-2001 w miesięczniku „Kino” publikował krótkie opowiadania (część ich ukazała się również w wydaniu książkowym – Gra w żyletki) oraz powieść w odcinkach Ederly. Jest bohaterem filmu dokumentalnego Jolanty Dylewskiej Świat według Piotr D. (2001) oraz pierwszego odcinka dokumentalnego cyklu telewizyjnego Jerzego Armaty Anima (2000), a także książki – tego samego autora – Śnione filmy Piotra Dumały (2009) oraz albumu Dumała(2012). Jako pedagog pracuje w łódzkiej Szkole Filmowej.

Jerzy Armata - krytyk filmowy i muzyczny, dziennikarz, pedagog. Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego (1977). W latach 1977-1990 kierownik Działu Filmów Oświatowych i Festiwali w Okręgowym Przedsiębiorstwie Rozpowszechniania Filmów w Krakowie. W latach 1985-1991 – adiunkt w Pracowni Filmu Animowanego krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W 1991 r. – redaktor w Studiu Filmów Animowanych w Krakowie, w latach 1992-2011 – redaktor w krakowskim oddziale „Gazety Wyborczej". Od 2012 – redaktor naczelny „Magazynu Filmowego SFP”. Współpracuje m.in. z „Kinem”, „TVPro”, portalfilmowy.pl. Laureat nagrody Stowarzyszenia Filmowców Polskich za publikacje poświęcone polskiemu filmowi animowanemu (1989) oraz nagrody SDP dla najlepszego publicysty Małopolski (2012). Autor cykli telewizyjnych poświęconych filmom krótkometrażowym („Małe Kino", „Dwóch ludzi z filmem", „Anima"), felietonista Radia Kraków.
Selekcjoner i juror wielu festiwali filmowych. Członek Rady Programowej Krakowskiego Festiwalu Filmowego. Dyrektor artystyczny Tarnowskiej Nagrody Filmowej, uhonorowanej w 2011 roku nagrodą Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej w kategorii najlepsze wydarzenie krajowe. Twórca Akademii Filmowej w Tarnowie, nominowanej w roku 2010 do nagrody Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej w kategorii edukacja młodego widza. Ekspert Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. Wiceprzewodniczący krakowskiego oddziału Stowarzyszenia Filmowców Polskich, członek zarządów: Koła Realizatorów Filmów dla Dzieci i Młodzieży oraz Sekcji Filmu Animowanego SFP.
Autor monografii: Studio Filmów Animowanych w Krakowie (1995) oraz Filmowy Tarnów. 25 lat Tarnowskiej Nagrody Filmowej (2012), współtwórca wielu książek (m.in. Kino końca wieku (2000), Kręci nas Zebra. 20 lat Studia Filmowego Zebra (2008), Historia kina polskiego (2006), Polski film animowany (2008), Amerykański sen (2009), encyklopedii – m.in. Encyklopedia kina (2003), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. Film. Kinematografia (1994), Aktualizacje encyklopedyczne. Suplement do Wielkiej ilustrowanej encyklopedii powszechnej Wydawnictwa Gutenberga, t. 8, Film (1997), Encyklopedia Krakowa (2000), leksykonów i katalogów o tematyce filmowej. Kurator retrospektyw twórczości mistrzów polskiej animacji na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym Era Nowe Horyzonty: w 2007 – Juliana Józefa Antonisza, w 2008 – Alexandra Sroczyńskiego (z tej okazji – książka Kino-Olo, czyli Alexander Sroczyński Show), w 2009 – Piotra Dumały (której towarzyszyła książka Śnione filmy Piotra Dumały), w 2010 – Daniela Szczechury (książka Hobby animacja. Kino Daniela Szczechury), w 2011 – Mariusza Wilczyńskiego (książka Z Armatą na Wilka. Animowany blues Mariusza Wilczyńskiego, uhonorowana Nagrodą Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej), w 2012 – Witolda Giersza (książka Witold Giersz – malarz ekranu napisana wspólnie z Joanną Prosińską-Giersz). Współautor – z Natalią Chojną – wystawy (i towarzyszącego jej albumu) 65 lat polskiej animacji dla dzieci.
(za akademiafilmupolskiego.pl)