ATTENTION! Miloš Forman w Ameryce
Attention! Miloš Forman w Ameryce
W wakacje tego roku, pod szyldem „Pozor!” zaprezentowaliśmy cztery czechosłowackie filmy zmarłego w kwietniu wybitnego reżysera Miloša Formana. Urodzony w 1932 roku w Čáslaviu twórca najpierw zachwycił tragikomediami zrealizowanymi metodą paradokumentalnej obserwacji. Sukces i nominacja do Oscara zakazanego w Czechosłowacji „Pali się, moja panno” otworzyła mu drogę do Ameryki, o której marzył od dzieciństwa, kiedy jako kilkulatek chadzał z mamą do miejscowego kina „Postęp” na bajki Disneya. Pierwsze doświadczenia w Ameryce, do której przyjechał na zaproszenie Paramount Pictures i w której ostatecznie pozostał z powodu wkroczenia wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji, były znacznie trudniejsze niż mógł się spodziewać. Mimo to ciągle wierzył w swój sukces. „W głębi duszy wiedziałem, że potrafię zrobić w Ameryce naprawdę dobry film, który będę mógł z dumą pokazać także w Pradze.”
Nie pomylił się. Po ogromnym sukcesie zrealizowanego w 1975 roku „Lotu nad kukułczym gniazdem”, przyszły kolejne ważne, docenione, a przede wszystkim trafiające do serc widzów na całym świecie filmy. W twórczości amerykańskiej Forman zmienił nieco sposób filmowego opowiadania, częściowo zastępując naturszczyków znanymi aktorami, a paradokumentalną obserwację – wnikliwym portretem psychologiczno-społecznym bohatera. Od tej pory mamy do czynienia z obrazami jednostek-indywidualności, które konfrontują się ze społeczeństwem i systemem, ponad który wyrastają i do którego bardzo często nie przystają. Są to jednocześnie filmy o wolności i o walce o tę wolność: osobistą, państwową, wolność słowa czy prawo do indywidualności.
Choć Forman nigdy nie nakręcił filmu jawnie autobiograficznego, to w jego obrazach, jak sam deklarował, można dostrzec wiele pośrednich związków z trudnymi momentami jego życia. Sam reżyser nazwał siebie „hybrydą”, człowiekiem, który stoi niejako w życiowym i artystycznym rozkroku między Europą a Ameryką, między Czechosłowacją, która jest jego krajem ojczystym a Nowym Jorkiem, o którym zawsze marzył i który go fascynował od pierwszego spotkania z kulturą amerykańską. Uczucie obcości i nieprzystawania do miejsca, w jakim się znalazło, przy jednoczesnej silnej potrzebie przynależności do niego to jeden z głównych, niewypowiedzianych tematów amerykańskiej twórczości reżysera „Odlotu”. W 1991 roku Forman napisał: Najwidoczniej nigdy nie pozbędę się tego uczucia, jest ono we mnie i będzie zawsze, ponieważ we wszystkich moich filmach widzę podobnych outsiderów, zmagających się z tym samym poczuciem wyrzucenia poza nawias. (…) Widzę McMurphy’ego udającego w „Locie nad kukułczym gniazdem”, że jest wariatem. Widzę tych wszystkich kontestatorów z „Hair”, Murzyna w świecie białych w „Ragtimie”, i geniusza w morzu przeciętności w „Amadeuszu”. Wszystkie te postaci odrzuca i zarazem wabi zamknięty świat, do którego chcą należeć, a który ich nigdy nie przyjmie, chociaż pozostawiają w nim niezatarty ślad.
W drugiej odsłonie retrospektywy zatytułowanej „Attention! Miloš Forman w Ameryce” – zapraszamy na pokazy trzech filmów z amerykańskiego okresu twórczości reżysera: musicalu „Hair” (1979), obsypanego Oscarami „Lotu nad kukułczym gniazdem” (1975), a w pierwszej kolejności zaprezentujemy najmniej znany polskiej publiczności film, adaptację głośnej powieści E.L. Doctorowa „Ragtime” (1981).
22.10 | poniedziałek | 18:00 | bilety: 12 zł/14 zł
Ragtime | reż. Miloš Forman, USA 1981, 149 min
scen. Michael Weller, wyst. Howard E. Rollins Jr., Mary Steenburgen, James Cagney
Epicka, nakręcona z ogromnym rozmachem, nominowana do Oscara w ośmiu kategoriach adaptacja powieści E.L. Doctorowa pod takim samym tytułem. Forman skupił się przede wszystkim na historii czarnoskórego pianisty, który w obronie własnej godności ucieka się do desperackiego kroku. Pierwszy z kostiumowych filmów reżysera, portretujący życie amerykańskiego społeczeństwa u progu XX wieku w ukochanym przez Formana Nowym Jorku.
18.11 | niedziela | 18:00 | bilety: 12 zł/14 zł
Hair | reż. Miloš Forman, USA/Niemcy 1979, 121 min
scen. Michael Weller, wyst. John Savage, Treat Williams, Dorsey Wright
Musical, o którego filmowej adaptacji Forman marzył przez blisko 10 lat, od kiedy w 1967 roku pierwszy raz zetknął się w Ameryce z tym broadwayowskim spektaklem. W ujęciu Formana ta pełna muzyki i tańca historia grupy hippisów jest nie tylko barwnym zapisem narodzin ery Wodnika. Twórca „Czarnego Piotrusia”, z charakterystyczną ironią i przenikliwością, nie stroniąc od trudnym tematów (wojna w Wietnamie) kreśli złożony obraz rzeczywistości młodego człowieka przełomu lat 60. i 70. XX wieku.
5.12 | środa | 18:00 | bilety: 12 zł/14 zł
Lot nad kukułczym gniazdem | reż. Miloš Forman, USA 1975, 132 min
scen. Lawrence Hauben, Bo Goldman, wyst. Jack Nicholson, Louise Fletcher, Will Sampson
Pięć Oscarów w najważniejszych kategoriach i list od ikony amerykańskiego kina – Franka Capry z jednym tylko zdaniem: Witaj w klubie! wyniosło Formana na pozycję jednego z najważniejszych reżyserów w Ameryce i otworzyło wiele dotychczas zamkniętych drzwi. Oparty na powieści Kena Keseya kultowy film Formana z Jackiem Nicholsonem. Historia McMurphy’ego, który trafia do szpitala psychiatrycznego stała się metaforą walki z opresyjnym systemem w imię indywidualnej wolności.
