Mistrzowski Kwintet: PASOLINI

MISTRZOWSKI KWINTET: PASOLINI

2 listopada 2025 roku minie 50 lat od tragicznej śmierci Piera Paola Pasoliniego, włoskiego twórcy uważanego za jednego z najważniejszych „reżyserów-poetów” w historii kina. Zapraszamy na wyjątkowy przegląd pięciu najważniejszych filmów mistrza prezentowanych w wersji po rekonstrukcji cyfrowej. Układają się one w artystyczny kwintet, który pokazuje pełną rozpiętość talentu i zainteresowań kontrowersyjnego reżysera, poety, eseisty, scenarzysty i aktora.

To Pasolini zafascynowany religią, marksizmem i możliwością rewolucji („Ewangelia wg św. Mateusza”, 1964); adaptujący światową literaturę, by opowiedzieć o ludzkiej witalności, seksualności i pragnieniu rozkoszy (Trylogia życia, 1971-1974); oraz autor być może najbardziej bezkompromisowej i obrazoburczej analizy faszyzmu i zniewolenia („Salo, czyli 120 dni Sodomy”, 1975).

Od czarno-białej, ascetycznej opowieści o życiu Jezusa (wzbogaconej muzyką Bacha, Prokofiewa i amerykańskim bluesem) do radykalnej wizji piekła na ziemi w Salo, MISTRZOWSKI KWINTET uwypukla skrajności, dzięki którym Pasolini pozostaje tak fascynujący i intryguje kolejne pokolenia widzów. Sercem przeglądu jest nieobecna niemal na polskich ekranach Trylogia życia, czyli „Dekameron” (1971), „Opowieści kanterberyjskie” (1972) oraz „Kwiat tysiąca i jednej nocy” (1974): zanurzona w średniowiecznej literaturze, barwna, ludyczna i zmysłowa celebracja ludzkiej cielesności oraz potrzeby zmysłowej miłości, z muzyką Ennia Morricone i scenografią Dante Ferrettiego (Wiek niewinności, Kasyno, Gangi Nowego Jorku).

Kino Pasoliniego to intrygująca klasyka na dzisiejsze, niespokojne czasy: filmy tryskające energią, inspirujące i zaskakujące, a także szokujące swoją bezpośredniością i estetyczną odwagą.

9 października, czwartek, godz. 18:00

Dekameron, Pier Paolo Pasolini, 1971

Prelekcję przed seansem wygłosi Marta Snoch.

Antologiczna adaptacja XIV-wiecznego zbioru opowiadań Giovanniego Boccaccia i zarazem pierwsza część tak zwanej Trylogii życia. Każda z nowel opowiada o innych grzechach ludzi i łączy je jeden cel: dosadne skomentowanie włoskiego społeczeństwa. Pasolini metaforycznie przenosi dziewięć średniowiecznych historii swojego sławnego rodaka, podkreślając ich rubaszny i dwuznaczny charakter (a w owych czasach również – obrazoburczy), jednocześnie pokazując współczesne konflikty klasowe pomiędzy bogatą północą i zubożałym południem. Pasolini, zafascynowany włoskim folklorem i ludową witalnością, przenosi akcję filmu z Florencji do Neapolu. Tym samym bohaterowie posługujący się dialektem z okolic Wezuwiusza są ekonomicznie wyzyskiwani przez bogatych mieszkańców północy. Po premierze wiele osób zarzucało autorowi zaprzepaszczenie szansy na porządną (czyli w pełni wierną) adaptację Dekameronu, marksistowskie zapędy i antykościelne świadectwa. Co ciekawe, w rolę pupila słynnego malarza Giotta wcielił się sam Pasolini.

(opis Piotr Szczyszyk)

Marta Snoch –  filmoznawczyni i autorka książki „Wybrańcy – kino Luchino Viscontiego a literacka twórczość Thomasa Manna” (Wydawnictwo Naukowe Archaegraph, 2020). W Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego pracuje nad doktoratem poświęconym audiowizualnym obliczom zapachów. Publikuje w „Ekranach”, „Kulturze Liberalnej” i „Moodaily”. Członkini redakcji czasopisma naukowego „Przegląd Kulturoznawczy”.

15 października, środa, godz. 18:30

Ewangelia wg św. Mateusza, Pier Paolo Pasolini, 1964

Pokaz w ramach Klubu Filmowego Ambasada. Prelekcję przed seansem wygłosi i dyskusję po poprowadzi Michał Bednarczyk.

Jeden z najoryginalniejszych i najbardziej niezwykłych filmów biblijnych w historii kina. Na fali odnowy Kościoła katolickiego i Soboru Watykańskiego II Pasolini szuka w Ewangelii ziaren społecznego radykalizmu. Czy Jezus był pierwszym komunistą? Czy chrześcijaństwo było wielką apologią wspólnotowego życia? Czarno-biały, ascetyczny, ale też majestatyczny film nie udziela doraźnych odpowiedzi na te pytania, ale stanowi intensywną podróż w przeszłość: do starożytnej krainy pierwszych monoteistycznych religii i do epoki sprzed modernizacji. Taką wizję czasów Chrystusa trzeba było zainscenizować we Włoszech – po zjeżdżeniu terenów Palestyny i Izraela reżyser uznał, że utraciły one archaiczną czystość. Ewangelia według świętego Mateusza opowiadana jest obrazem, biblijnym słowem, ale też muzyką. Eklektycznie dobrane utwory – od Bacha i Mozarta po muzykę rosyjską i bluesową – wzbogacają siłę wyrazu tego jednocześnie rewolucyjnego i tradycyjnego eposu biograficznego.

(opis Sebastian Smoliński)

Michał Bednarczyk – kulturoznawca i filmoznawca, animator kultury, wykładowca na Wydziale Humanistycznym UŚ, koordynator Klubu Filmowego Ambasada w katowickim kinie Kosmos i Dyskusyjnego Klubu Filmowego „Amator” w gliwickim kinie Amok, opiekun Koła Naukowego Filmoznawców UŚ „Kinotok”, autor książki „Persona deformata”. Miłośnik i badacz twórczości Piera Paola Pasoliniego, któremu poświęcił część pracy magisterskiej pt. „Koncepcje Boga w autorskim kinie europejskim. Bergman, Kieślowski, Pasolini”. W Szkole Doktorskiej UŚ pracuje nad doktoratem poświęconym wizerunkowi wspólnoty we współczesnym horrorze.

22 października, środa, godz. 18:30

Salo, czyli 120 dni Sodomy, Pier Paolo Pasolini, 1975

Pokaz w ramach Klubu Filmowego Ambasada. Prelekcję przed seansem wygłosi i dyskusję po poprowadzi Michał Bednarczyk.

Osławiony przez liczne kontrowersje ostatni film Pier Paola Pasoliniego, wyświetlony premierowo dokładnie dwadzieścia jeden dni po jego tragicznej śmierci na plaży w Ostii. Luźna adaptacja 120 dni Sodomy czyli szkoła libertynizmu Markiza de Sade’a, podzielona na cztery części wzorem Boskiej komedii Dantego, zawiera też motywy z twórczości Nietzschego czy Prousta. Najpełniejszy manifest i dzieło-bluźnierstwo zradykalizowanego artysty w jednym, za pomocą którego definitywnie odcina się od własnej przeszłości i „odchodzi od Trylogii życia”. 

Faszystowskie Włochy, rok 1944. Tytułowe Salo to miasteczko na północy, ostatnia ostoja i stolica państwa marionetkowego pod nazwą Włoskiej Republiki Socjalnej (Republika Salò), którą Musolini utworzył po obaleniu jego rządów. Książę, Prezydent, Biskup i Sędzia porywają lokalnych mieszkańców i w odludnej Villi Sorra organizują orgię, poddając ich licznym torturom i poniżeniu. Pasolini przestaje być zachowawczy, odrzuca historię i nie liczy się z przyszłością. Przewidywano, że tym filmem reżyser przewidział swoją śmierć. Film przedstawia bardzo drastyczne sceny sadyzmu, mordów, naturalistycznego ukazania przemocy i seksualnych dewiacji. Krytyka faszyzmu oraz wszelkich totalitaryzmów nigdy nie była tak brutalna, a jednocześnie tak potrzebnym dla Pasoliniego ujściem własnych demonów. Po pojedynczych pokazach kinowych Salo zostało zakazane we Włoszech oraz kilku innych krajach.

(opis Piotr Szczyszyk)

Seans wyłącznie dla widzów pełnoletnich.

Michał Bednarczyk – kulturoznawca i filmoznawca, animator kultury, wykładowca na Wydziale Humanistycznym UŚ, koordynator Klubu Filmowego Ambasada w katowickim kinie Kosmos i Dyskusyjnego Klubu Filmowego „Amator” w gliwickim kinie Amok, opiekun Koła Naukowego Filmoznawców UŚ „Kinotok”, autor książki „Persona deformata”. Miłośnik i badacz twórczości Piera Paola Pasoliniego, któremu poświęcił część pracy magisterskiej pt. „Koncepcje Boga w autorskim kinie europejskim. Bergman, Kieślowski, Pasolini”. W Szkole Doktorskiej UŚ pracuje nad doktoratem poświęconym wizerunkowi wspólnoty we współczesnym horrorze.

29 października, środa, godz. 20:00

Opowieści kanterberyjskie, Pier Paolo Pasolini, 1972

Środkowa część Trylogii życia zabiera nas do średniowiecznej Anglii ze zbioru opowiadań Geoffreya Chaucera. Osiem historii – które pisze na naszych oczach autor grany przez Pasoliniego – w lapidarny, rubaszny sposób przedstawia erotyczne szaleństwa i zabobony wyspiarzy. Wśród bohaterów znajdziemy starca, który nie dostrzega niewierności swojej żony, padających ofiarą szantażu homoseksualistów oraz nienasyconą seksualnie wdowę. Pasolini w mistrzowski sposób miesza burleskę, skatologiczny humor, apokaliptyczne wizje i komedię omyłek z refleksją nad światem znajdującym się u progu nowoczesności. Opowieści kanterberyjskie były kręcone w ponad 20 lokacjach w Wielkiej Brytanii oraz na wulkanie Etna. Inspirowane i slapstickiem Chaplina, i malarstwem Paola Uccella oraz Albrechta Dürera, stanowią błyskotliwy dialog z Chaucerem, w którym przez dawne obyczaje prześwitują wyjątkowo aktualne paradoksy. Zdobywca Złotego Niedźwiedzia na Berlinale w 1972 roku.

(opis Sebastian Smoliński)

5 listopada, środa, godz. 18:15

Kwiat tysiąca i jednej nocy, Pier Paolo Pasolini, 1974

Ostatnia część Trylogii życia to hołd dla wieloznacznych i nierzadko upojnych Baśni z tysiąca i jednej nocy. Nakręcony w plenerach i miastach Jemenu, Iranu, Nepalu, Erytrei i Etiopii film łączy autentyzm lokacji z meandrującą, szkatułkową fabułą. Płynnie przechodzimy od jednej opowieści do drugiej, niczym goście zwiedzający kolejne komnaty z arabskich snów. Aktorzy, często nieprofesjonalni, wcielają się w szereg postaci – m.in. niewolnicę Zumurrud, ubogiego chłopca Nur-ad-Dina, beztroskiego i nieczułego Aziza – zamieszkujących świat okrutny i demoniczny, ale też rozkosznie witalny, wypełniony nagością i nieskrępowaną seksualnością. Pasolini unika egzotyzacji na rzecz szukania połączeń między głęboką przeszłością a teraźniejszością: w plenerach, architekturze, sztuce i ludzkich twarzach. Zawieszony między europejskim spojrzeniem a etnograficzną fascynacją obcymi kulturami, Kwiat… to liryczna fantazja o młodości, miłości i radościach, jakie potrafią towarzyszyć cielesnym uciechom.

(opis Sebastian Smoliński)

Bilety: 23 zł normalny, 20 zł ulgowy, 14/13 zł z Kartą Kaśka.

W kasie kina i online dostępny jest karnet na cały przegląd w cenie 85 złotych.